Figury zbawienia? Idea „religii sztuki” w wybranych koncepcjach artystycznych XIX stulecia

W połowie XVIII wieku w Europie , wraz z pojawieniem się pierwszych rozpraw – estetycznych manifestów Johanna Joachima Winckelmanna, zaczęła się kształtować nowa postawa wobec sztuki, która znalazła swój wyraz w niezwykłym, dotąd niespotykanym uwielbieniu piękna artystycznego oraz absolutyzacji sfery artystycznej. Zjawisko to, bardzo różnorodne, określono mianem „religii sztuki”: przenikało ono kulturę artystyczną i estetyczne teorie całego XIX stulecia, jego najzupełniej zaskakujące przejawy można odnaleźć w literaturze oraz tekstach poświęconych sztuce jeszcze w XX wieku, jak choćby w dziełach Jamesa Joyce’a czy w teoriach Klee, Schonberga. „Religia sztuki”, była nie tylko bezwarunkową adoracją sztuki dla niej samej, nieograniczonym podziwem dla piękna czystej formy, realizacją mitu doskonałego, w pełni autonomicznego języka artystycznego. Dla wielu autorów, piszących o sztuce w XIX wieku, koncepcja „religii sztuki” była także ostatnią rękojmią i nadzieją ocalenia takiej wizji świata, w której religia odbudowuje swoje znaczenie, a nowoczesna nauka, marginalizująca zarówno doświadczenie religijne, jak i poznawanie świata poprzez sztukę wejdzie w wielkie przymierze z twórczością artystyczną, przynosząc syntezę i doskonałe pojednanie wszelkich aspektów poznania świata i przeczucia Nieskończoności. O tych wszystkich fascynujących odsłonach fenomenu „religii sztuki” w kulturze artystycznej Anglii i krajów niemieckich XIX wieku opowiada niniejsza publikacja.