Polonia i Polacy za Granicą 2022

Departament Współpracy z Polonią i Polakami za Granicą przy Kancelarii Prezesa Rady Ministrów dofinansował następujące projekty badawcze, realizowane w 2022 przez Ośrodek Badań nad Polonią i Duszpasterstwem Polonijnym KUL oraz Towarzystwo Naukowe KUL:

1. Portal Parafie Polskie w USA – inwentaryzacja cyfrowa i upowszechnianie wiedzy na temat polskiego dziedzictwa kulturowego w Stanach Zjednoczonych

Nr umowy: 661/DWPP/22

Kwota dotacji:           410 000,00 zł
Kwota całkowita:       436 400,00 zł

Celem projektu jest zgromadzenie dokumentacji źródłowej i fotograficznej na temat polskiego dziedzictwa kulturowego w USA, wytworzonego wokół polskich parafii etnicznych jako centrów kultury. Zdobyta podczas 5-letnich badań wiedza jest na bieżąco upowszechniana na utworzonym celowo na potrzeby projektu portalu cyfrowym kosciolypolskiewusa.com.

Projekt „Portal Parafie polskie w USA – inwentaryzacja cyfrowa i upowszechnianie wiedzy na temat polskiego dziedzictwa w Stanach Zjednoczonych” ogniskuje się na pracach dotyczących polskiego dziedzictwa kulturowego w Stanach Zjednoczonych, które rozpoczęto w 2017 roku i kontynuowano w latach 2018-2021. Głównym celem projektu jest zgromadzenie dokumentacji źródłowej i fotograficznej na temat polskiego dziedzictwa kulturowego w USA, wytworzonego wokół polskich parafii etnicznych jako centrów kultury. Zdobyta podczas 5 letnich badań wiedza jest na bieżąco upowszechniana na utworzonym celowo na potrzeby projektu portalu cyfrowym kosciolypolskiewusa.com. Polonia amerykańska jest największym, najliczniejszym i najlepiej zorganizowanym skupiskiem narodu polskiego poza Ojczyzną. W wielu ośrodkach miejskich USA (m.in. Buffalo, Baltimore, Chicago, Cleveland, Milwaukee, Pittsburgh) Polacy stanowili największą lub jedną z najważniejszych mniejszości etnicznych mających wpływ na lokalną społeczność. Zabezpieczenie w formie cyfrowej ich dziedzictwa, narażonego w dzisiejszych czasach na bezpowrotną utratę, jest naszą powinnością. Nasi rodacy założyli w Ameryce około tysiąca parafii będących nie tylko miejscem kultu, ale także centrami kultury. Poza imponującymi kościołami zbudowali kilkaset szkół podstawowych i średnich, dziesiątki szpitali, domów kultury, przedsiębiorstw i całych zespołów urbanistycznych. W ramach tych badań przeprowadzono inwentaryzację fotograficzną i źródłową blisko 130 centrów kultury polskiej w USA znajdujących się na terenie stanów Illinois, Michigan, Nowy Jork, Ohio, Wisconsin, Minnesoty i New Jersey. Ukazanie wielkiego wpływu polskich emigrantów na rozwój Ameryki oraz wkładu w odbudowę niepodległej Polski w 1918 roku oraz zaangażowania we wsparcie dążeń niepodległościowych po II wojnie światowej jest jednocześnie dokumentowaniem świadectwa patriotyzmu, umiłowania wolności i wierności najpiękniejszym ideałom zawartym w haśle Deo et Patriae naszych przodków. Upowszechnianie wiedzy na temat Polonii Amerykańskiej jest bardzo ważnym elementem polityki historycznej prowadzonej przez Rząd RP, gdyż dostarcza ważnych argumentów w dyskusji na temat obrony dobrego imienia Polski i Polaków za granicą. Projekt odpowiada na elementarne potrzeby Polonii amerykańskiej zainteresowanej udokumentowaniem i upowszechnianiem jej dziedzictwa w nowoczesnej, szeroko dostępnej formie portalu cyfrowego. Celem niniejszego projektu są dalsze prace inwentaryzacyjne w polskich parafiach w USA i otaczających je dzielnicach polskiej grupy etnicznej oraz dalsze upowszechnianie zdobytej wiedzy. W roku 2022 objęto badaniami kolejne centra kultury polskiej w USA, ze szczególnym uwzględnieniem tych, które umieszczono już na listach do konsolidacji lub zamknięcia, znajdujących się na terenie stanów Nebraska, Teksas, Kansas, Missouri i Indiana. Pozyskiwane są również wartościowe źródła z archiwów zakonnych, instytucjonalnych i prywatnych w USA i Polsce.  Efektem końcowym wieloetapowych działań jest opracowanie katalogu polskich parafii w USA wraz ze szczegółowym indeksem, które są sukcesywnie umieszczane na portalu cyfrowym kosciolypolskiewusa. Portal ukazuje wielkość dokonań Polonii amerykańskiej w dziedzinie kultury, religii, edukacji i organizacji życia społecznego. Zawiera dane dotyczące pomocy Polsce i udziału w wysiłku militarnym USA w obydwu wojnach światowych. Projekt jest największym przedsięwzięciem dokumentującym bogactwo kultury materialnej i niematerialnej wytworzonej przez polskich emigrantów w USA od schyłku XIX wieku po dzień dzisiejszy.

2. Badania potrzeb stymulujących rozwój organizacji polonijnych prowadzących działalność edukacyjną

Nr umowy: 1325/DWPP/22

Kwota dotacji:           207 857,00 zł
Kwota całkowita:       223 345,00 zł

Szkolnictwo polskie na emigracji swoimi początkami sięga XIX wieku i obejmuje kilkadziesiąt krajów na całym świecie. Wśród państw diaspory polskiej znajdują się te, które stanowiły w przeszłości tradycyjny kierunek wychodźstwa (Francja, Szwajcaria, Stany Zjednoczone, Kanada, Argentyna czy Brazylia), te, do których emigrowano po drugiej wojnie światowej (Wielka Brytania, Irlandia, Skandynawia, USA, Australia etc.) oraz kraje objęte najnowszą fala emigracyjną po 2004 roku (Wielka Brytania, Francja, Benelux, Włochy, RFN i ostatnio Norwegia). Młodzież polonijna stanowi bardzo ważną część narodu polskiego, jest jego kapitałem i dlatego wymaga szczególnej uwagi oraz programów, które wzmocnią jej tożsamość narodową i zapewnią ochronę przed całkowitą naturalizacją w krajach osiedlenia. Odrodzone w roku 1918 państwo polskie prowadziło zróżnicowane działania mające na celu zachowanie dla Ojczyzny młodego pokolenia Polonii zagranicznej. Podobnie dziś rząd Rzeczypospolitej, nawiązując do tej pięknej tradycji, dba o Polaków mieszkających poza granicami kraju, m.in. przeznaczając środki finansowe, pomoce naukowe, dydaktyczne etc. na wspieranie organizacji i szkół polonijnych oraz szkół i stowarzyszeń Polaków na Wschodzie. Środowiska polskiej wspólnoty etnicznej za granicą stanowią ogromny kapitał, który powinien być wykorzystany w budowaniu silnej pozycji Polski w świecie oraz w pielęgnowaniu dobrego imienia Polski i Polaków. Szkoły polskie za granicą ze swoim olbrzymim potencjałem nie tylko służą celom edukacyjnym, ale stanowią ważne centra promocji kultury polskiej. Ich należyty rozwój, poziom kształcenia i trwałość, stanowią wyjątkową wartość dla kultury polskiej i mają bezpośrednie przełożenie na umacnianie pozycji Polski na arenie międzynarodowej. Szkolnictwo polskie na emigracji od początków swojego istnienia było związane z organizacjami i stowarzyszeniami, które integrując środowisko polskie za granicą tworzyły struktury polskiej wspólnoty narodowej, przeznaczając w nich szkolnictwu szczególne miejsce. Pierwsze polskie liceum zorganizowane na emigracji w Paryżu w roku 1842 powstało z inicjatywy trzech stowarzyszeń: Stowarzyszenia Naukowej Pomocy, Rady Założycieli Towarzystwa Wychowania Narodowego Dzieci Wychodźców Polskich i Stowarzyszenia Ojców Rodzin Polskich na Wychodźstwie. Polskie wychodźstwo w Ameryce, stanowiące najliczniejszą i najlepiej zorganizowaną polską grupę etniczną, w swoim imponującym dorobku organizacyjnym stworzyło, na bazie 900 parafii, około 800 szkół podstawowych i średnich. W Europie Zrzeszenie Nauczycielstwa Polskiego za Granicą, utworzone przez gen. Józefa Hallera w roku 1941, Stowarzyszenie Polskich Kombatantów (1946) oraz Polska Macierz Szkolna (1953), zahamowały procesy asymilacyjne wśród dzieci z rodzin polskich w wielu krajach. W 2021 roku zrealizowano zadanie publiczne “Badanie potrzeb edukacyjnych stymulujących rozwój szkolnictwa polskiego za granicą”. Badania objęły szkoły polskie w 21 krajach zamieszkałych przez polskich emigrantów i Polaków na Wschodzie. Podsumowanie prac zespołu badawczego znalazło odzwierciedlenie w ekspertyzie określającej priorytety oraz filary stymulujące rozwój oświaty polskiej za granicą. Przeprowadzone badania oraz ich analiza wraz z rekomendacjami stały się impulsem do zaproponowania przez wnioskodawcę kontynuacji badań, których przedmiotem będą organizacje i stowarzyszenia zajmujące się budowaniem sieci szkolnictwa polonijnego i wspieraniem jego rozwoju.

Przedmiotem projektu “Badania potrzeb stymulujących rozwój organizacji polonijnych prowadzących działalność edukacyjną” są organizacje i stowarzyszenia zajmujące się budowaniem sieci szkolnictwa polonijnego i wspieraniem jego rozwoju. Do badań wyselekcjonowano kilkadziesiąt organizacji i stowarzyszeń z ponad 20 krajów, zarówno Europy Zachodniej, jak i Wschodniej oraz Ameryki Północnej i Południowej. Badania obejmą następujące dziedziny związane z działalnością edukacyjną polskich organizacji i stowarzyszeń za granicą, m.in. liczebność organizacji, jej zasięg i zakres działalności.

3. Dofinansowanie publikacji rocznika “Studia Polonijne”

Nr umowy: 862/DWPP/22

Kwota dotacji:           77 112,00 zł
Kwota całkowita:       81 468,00 zł

Celem zadania jest opublikowanie tomu rocznika naukowego “Studia Polonijne” oraz tomu specjalnego z okazji 50-lecia Ośrodka Badań nad Polonią i Duszpasterstwem Polonijnym KUL (zał. 1972 r.).

Czasopismo naukowe „Studia Polonijne” ukazuje się nieprzerwanie od 1976 roku, współwydawane przez Ośrodek Badań nad Polonią i Duszpasterstwem Polonijnym KUL i Towarzystwo Naukowe KUL. Według inicjatorów jego powstania służyć miało „wzajemnemu zrozumieniu, zbliżeniu i umacnianiu pozycji kultury polskiej i Polonii w integrującym się świecie”. W wydanych dotychczas 41 tomach rocznika „Studia Polonijne” starano się spełniać to założenie, poprzez publikowanie artykułów bazujących na interdyscyplinarnym podejściu do kwestii wychodźstwa polskiego i polskich skupisk za granicą. Szeroka tematyka publikowanych tekstów traktuje o m.in. dziejach polskiej emigracji, kulturze wytworzonej za granicą przez Polonię, jak i zjawiskach socjologicznych występujących w tej grupie, oraz polonijnym duszpasterstwie. Studia Polonijne są jednym z dwóch czasopism naukowych publikowanych na terenie Polski traktującym o wyżej wymienionych kwestiach. Czyni je to unikatowym, zwłaszcza, że jako jedyne porusza kwestie polonijnego duszpasterstwa i religijności Polaków na obczyźnie. Rocznik indeksowany jest ponadto w bazach danych o międzynarodowym zasięgu, takich jak : Index Copernicus, Erih Plus, Central and Eastern Online Library (CEOL), The Central European Journal of Social Sciences and Humanities (CEJSH), oraz rodzimych PBN/POL-INDEX, Most Wiedzy, Portal Komunikacji Naukowej INFO NA. Celem wydawców jest zwiększenie cytowalności i rozpoznawalności czasopisma w środowisku międzynarodowym, stąd konieczność ubiegania się o zewnętrzne dofinansowanie. Stale wzrastające kryteria parametryzacji czasopism naukowych (tak w kraju, jak i w międzynarodowych bazach danych) wymagają od redakcji stosowania nowych technologii i rozwiązań, np. oprogramowania, jak i zwiększenia nakładów pracy redaktorów. Ponadto z racji obchodów 50-lecia istnienia Ośrodka Badań nad Polonią i Duszpasterstwem Polonijnym KUL w 2022 roku, planowane jest wydanie tomu specjalnego z tekstami wyłącznie w językach obcych (głównie angielskim) , co ma na celu zwiększenie cytowalności i rozpoznawalności rocznika w środowisku międzynarodowym. Autorami tekstów w tomie specjalnym są przedstawiciele organizacji polonijnych z Estonii, USA, Szwecji, Wielkiej Brytanii i innych krajów.