Dwa wykłady. Punkt wyjścia w filozofii. Teorie relacji: filozoficzne i logiczna

Antoni B. Stępień (ur. 1931), profesor zwyczajny, b. kierownik Katedry Teorii Poznania KUL, przedstawia dwa wykłady monograficzne dotyczące podstawowych zagadnień filozoficznych, nawiązując do aktualnych dyskusji. Sposób przeprowadzenia rozważań odsłania warsztat badawczy autora, który szczególnie dba o metodologicznie wyostrzoną samoświadomość charakteru podejmowanych analiz i formułowanych argumentów. Opowiadając się zasadniczo za klasycznymi rozwiązaniami, nadając im niekiedy nową, precyzującą postać, autor wykorzystuje bogato fenomenologię i wchodzi w dyskusje z ujęciami pozytywistycznymi, analitycznymi, neoheglowskimi, przeciwstwiając się sceptycyzmowi i relatywizmowi. Omawiając problematykę punku wyjścia w filozofii, w szczególności w teorii poznania i teorii bytu, zatrzymuje się m.in. nad racjami wątpienia, bezpośredniością i naocznością poznania, powodami błędów poznawczych, rolą „pierwotnych zróżnicowań”, sposobem formowania pojęcia „bytu”, sposobami potraktowania tego, co nie jest realne, stosunkiem między metafizyką a ontologią. Zestawiając koncepcje relacji filozoficzne (zwłaszcza Arystotelesa, tomistów, Ingardena, Bradleya, Russella, Moore’a) i logiczną sytuuje je na tle problematyki kategorii bytów, sposobów istnienia, kryteriów istnienia. Omawia m.in. problematykę tożsamości, indywidualności, konkretności, związku między substancją a przypadłościami. Odrzuca monizm. Pokazuje, że między teorią bytu a logiką nie ma antagonizmu, natomiast otwiera się naturalna potrzeba współpracy. Wskazuje na występujące w dziejach filozofii cztery drogi wyróżniania kategorii bytów: Arystotelesa, Kanta, fenomenologów i pozytywistów.