Druga konspiracja niepodległościowa. Tajne organizacje młodzieży szkolnej Lublina i Lubelszczyzny w latach 1945-1956

„[…] walkę z sowiecką okupacją i promoskiewską władzą, a także z procesem sowietyzacji kraju podjęła druga konspiracja. Byli to ludzie młodzi, którzy pragnęli Polski wolnej i niepodległej. Nie godzili się ze zniewoleniem Ojczyzny przez sowiecki komunizm. Tworzyli organizacje niepodległościowe, gromadzili broń, podejmowali sabotaż i dywersję, a przede wszystkim ujawniali w tajnych gazetkach i ulotkach oraz afiszach, rozklejanych w miejscach publicznych, zbrodnie władz komunistycznych. Przeciwstawiali się czynnie, z poświęceniem i narażeniem życia, systemowi totalitarnemu i funkcjonariuszom, którzy go wprowadzali w Polsce. Żołnierze drugiej konspiracji w okresie do 1956 r. byli jedyną formacją walczącą o niepodległość i suwerenność Polski. Byli pomostem pomiędzy walką zbrojną narodu polskiego z totalitaryzmem niemieckim i sowieckim a rodzącą się opozycją społeczeństwa polskiego uwieńczoną Solidarnością. Nie byłoby Solidarności i ostatecznego obalenia komunizmu w Polsce bez drugiej konspiracji. Młodzież w niej zaangażowana doznawała szczególnie ciężkich represji, tortur i upokorzeń. Sądy wojskowe ferowały wyroki wysokie, skazując na wieloletnie więzienia, a niejednokrotnie na karę śmierci. Członkowie drugiej konspiracji traktowani byli jak obywatele drugiej kategorii”.