Klauzule odsyłające w konkordatach z Hiszpanią i z Polską

Porozumienia konkordatowe zawierane współcześnie między państwem i Kościołem katolickim mają kształt umów międzynarodowych. Układające się Strony regulują sprawy wspólne w dokumencie, w którym poza własnymi rozwiązaniami znajdują się także odesłania do norm wewnętrznych danego państwa lub prawa kanonicznego oraz do przyszłych porozumień między władzą świecką i kościelną. Klauzule odsyłające w analizowanych konkordatach Stolicy Apostolskiej z Hiszpanią (1979) i z Polską (1993) nie stały się uniwersalnym i bezbłędnym środkiem prawnym do osiągnięcia pełnej normalizacji spraw wspólnych państwa i Kościoła. Ani właściwy dobór zakresu przedmiotowego, ani zastosowanie różnorodności formalnej klauzul odsyłających nie zastąpią woli skutecznej ich aplikacji. Prawo międzynarodowe zyskuje jednak dzięki nim postać bardziej elastycznych zasad niż sztywnej struktury. Publikacja niniejsza przedstawia usystematyzowaną analizę porównawczą klauzul odsyłających zawartych w polskim i w hiszpańskim konkordacie. Jest to cenne studium nie tylko z prawa konkordatowego, ale także dla systemu prawa polskiego. Książka z pewnością zainteresuje studentów prawa publicznego kościelnego, konstytucyjnego i wyznaniowego, a także tych, którzy interesują się zagadnieniami wolności religijnej i funkcji publicznych związków wyznaniowych.