Tom XVII

Stanisław Kardynał DZIWISZ
Józef Kardynał GLEMP
Arcybiskup Józef KOWALCZYK
Arcybiskup Józef MICHALIK
Arcybiskup Stanisław BUDZIK
Ksiądz Antoni DĘBIŃSKI
Ksiądz Augustyn ECKMANN

 

PRZEWODNICZĄCY

Stanisław WILK

CZŁONKOWIE

Leszek ADAMOWICZ (Prawo kościelne), Józef FERT (Literatura), Krzysztof GÓŹDŹ (Teologia systematyczna), Ryszard KASPEROWICZ (Sztuka religijna), Henryk KIEREŚ (Filozofia), Czesław KRAKOWIAK (Teologia pastoralna i liturgika), Roland PREJS (Historia zakonów), Stanisława STEUDEN (Nauki społeczne), Stefan SZYMIK (Biblistyka), Henryk WĄSOWICZ (Geografia historyczna), Anzelm WEISS (Historia Kościoła), Henryk ZIMOŃ (Religioznawstwo)

KONSULTANCI

Stanisław DĄBEK, Andrzej Franciszek DZIUBA, Leonard GÓRKA, Zygmunt HAJDUK, Józef HERBUT, Bożena IWASZKIEWICZ-WRONIKOWSKA, Stanisław JANECZEK, Józef JAPOLA, Ryszard KAMIŃSKI, Ryszard KNAPIŃSKI, Józef KRUKOWSKI, Stanisław KULPACZYŃSKI, Janusz MARIAŃSKI, Jerzy MISIUREK, Stanisław NAPIÓRKOWSKI, Marian NOWAK, Jarosław RÓŻAŃSKI, Marian RUSECKI, Antoni TRONINA, Mariusz SZRAM, Jan WALKUSZ, Zbigniew WIT, Józef WRÓBEL, Zofia ZDYBICKA

REDAKTOR NACZELNY

Edward Gigilewicz

ZESPÓŁ MERYTORYCZNO-LEKSYKOGRAFICZNY

Antoni Bednarek, Agnieszka Bor, Sławomir Brzozecki, Lucyna Cynarzewska-Wlaźlik, Maciej Dudek, Ryszard Dziura, Katarzyna Geryn, Elżbieta Kasjaniuk, Anna Kołtunowska, Mariusz Konieczny, Stanisław Józef Koza, Jolanta Koziej-Chołdzyńska, Radosław Krajewski, Grzegorz Kramarek, Beata Krasucka, Piotr Królikowski, Zbigniew Krzyszowski, Elżbieta Matyaszewska, Bożena Modzelewska, Tomasz Ożóg, Zofia Pałubska, Robert Sawa, Zbigniew Skwierczyński, Paweł Sokołowski, Barbara Szier-Kramarek, Stanisław Tylus, Elżbieta Wilemska, Edwin Wójcik, Maria Wrzeszcz, Ewelina Zarosa, Eugeniusz Ziemann

ZESPÓŁ LEKSYKOGRAFICZNO-ADIUSTACYJNY

Marla Buchowska, Daniel Capała, Jolanta Daraż, Mirosław Fijołek, Marek Robert Górniak, Magdalena Kamiola, Paweł Komar, Anna Kozak, Marzena Krupa, Joanna Kwiecień, Teresa Naumiuk, Katarzyna Płonkowska, Agnieszka Pokryszka, Małgorzata Pyzik-Turska, Justyna Sałata, Magdalena Wieteska

Tom XVII Encyklopedii katolickiej zawiera 1915 haseł zrealizowanych przez 467 autorów. Na rynku wydawniczym ukazał się już po 6 miesiącach od wydania poprzedniego. Intensyfikacja prac wydawniczych stała się możliwa dzięki środkom finansowym pozyskanym przez Towarzystwo Naukowe KUL z Narodowego Funduszu Rozwoju Humanistyki. Ich przyznanie stanowi niewątpliwy wyraz uznania dla wszystkich twórców Encyklopedii, zwłaszcza dla środowiska naukowego KUL, którego staraniem ukazują się także, omówione w niniejszym tomie, liczne czasopisma naukowe, m.in.: Roczniki Filozoficzne”*, Roczniki Humanistyczne”, ,,Roczniki Nauk Prawnych”, ,.Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, istotnie przyczyniające się do kształtowania wiedzy humanistycznej w naszym kraju.
Poza warstwą merytoryczną Encyklopedia katolicka, funkcjonująca od ponad 40 lat w obszarze badań naukowych, wnosi także swój znaczny wkład w proces kształtowania terminologii specjalistycznej. Realizując to dzieło zgodnie z instrukcją wydawniczą zawartą w pierwszym tomie, redaktorzy wielokrotnie stawali przed koniecznością jej uzupełnienia i aktualizowania. Przyjęta na początku edycji pisownia słownictwa religijnego była stale dostosowywana do zmieniających się reguł językowych. Od tomu XIII zostały wprowadzone ustalenia zatwierdzone przez Radę Języka Polskiego na posiedzeniu plenarnym 7 V 2004 roku. Wielotomowy charakter dzieła, w którym usankcjonowano odsyłaczami zapisy niektórych wyrazów, w tym wielu wyrazów hasłowych, uniemożliwił jednak zastosowanie wszystkich nowych uregulowań ortograficznych. Znacząco na pisownię słownictwa religijnego w Encyklopedii nie wpłynęły zmiany ustaleń normatywnych przyjęte przez Radę Języka Polskiego na posiedzeniu plenarnym 22 XI 2010 roku, gdyż niektóre zapisy stosowano już wcześniej, a inne zdecydowano pozostawić bez zmian w celu zachowania jednolitości w obrębie dzieła (np. pisownię wielką literą nazw bazylik patriarchalnych).
W warstwie merytorycznej w tomie XVII, jak w każdym poprzednim, dominują zagadnienia z zakresu szeroko rozumianej humanistyki, zwłaszcza nauk biblijnych (Rodzaju Księga, Ruben, Rut Księga, Rzymianie, Saduceusze, Samuela księgi, Septuaginta, Sędziów Księga), historii Kościoła (sandomierska zgoda, schizma wschodnia, schizma zachodnia), biografistyki (W.S. Reymont, A.J. Richelieu, A. Rosenberg, Ryszard Lwie Serce, Sanguszkowie, Sapiehowie, M.J. Scheeben, E. Schillebeeckx, W. Schmidt, P. Schoonenberg, W. Sedlak, W. Semkowicz, Seneka) oraz problematyki zakonnej (saletyni, salezjanie, salwatorianie). Na uwagę zasługują także hasła z zakresu nauk społecznych, opisane m.in. pod pojęciami: republika, Rerum novarum, rozbrojenie, równość, ruchy społeczne, sekularyzacja, a także rewolucja, przy czym, jak zawsze w trosce o komplementamość publikowanych ujęć, ukazano zarówno jej twórców (M.F. Robespierre), jak i ofiary (rewolucji francuskiej męczennicy). W kontekście problematyki socjologicznej zaprezentowano też liczne kwestie religijne, istotnie rzutujące na stosunki społeczne (rytualny mord, rytualny ubój oraz sabataizm). Liczne opracowania poświęcono poszczególnym państwom (Republika Południowej Afryki, Republika Sudanu Południowego, Republika Środkowoafrykańska, Samoa), zaś tym leżącym w kręgu kultury chrześcijańskiej (Rumunia, Serbia), poza kwestiami historyczno-kościelnymi, również obszerne części dotyczące uprawianej na ich obszarze teologii, literatury, sztuki oraz muzyki. Duży blok haseł odnosi się do dziejów i kultury terenów dawnej Rusi (ruska literatura religijna, ruska sztuka sakralna), a także Rosji (rosyjska sztuka sakralna, rosyjska teologia prawosławna, Rosyjski Kościół Prawosławny). Znaczący zespół haseł powstał również wokół pojęcia Rzym, gdyż poza wieloaspektowym tekstem poświęconym samemu miastu i państwu, jego szczególną rolę w dziejach społeczności europejskiej ukazują także opracowania: rzymska kwestia, rzymska literatura, rzymska religia, rzymska sztuka, rzymskie cesarstwo oraz rzymskie prawo.
Uszczegółowienie wieloaspektowego hasła rodzina, odwołującego się do swojego archetypu, czyli Rodziny Świętej, stanowią teksty: rodzice, rodzicielstwo, rodzin duszpasterstwo, rodzinna katecheza, a także omawiające prawne i społeczne konsekwencje rozpadu rodziny, następującego w wyniku rozwodu lub separacji. Problemy nękające człowieka w wymiarze indywidualnym i społecznym przedstawiono także w hasłach: rozpusta, rozrzutność, rozwiązłość, samolubstwo, seksualizm. W dalszej perspektywie wady te mogą prowadzić człowieka do postaw rezygnacji i rozpaczy, co w skrajnych sytuacjach skutkuje samobójstwem. Szukając środków skutecznego rozwiązywania problemów, chrześcijanin powinien kierować się rozumem i roztropnością, dzięki właściwemu rozumieniu i rozumowaniu odkrywać prawdziwy sens życia i konsekwentnie dążyć do spotkania z sacrum czy to w życiu doczesnym, czy na Sądzie Ostatecznym. Kościół, przygotowując go na to spotkanie, wskazuje na liczne środki pomocne w kształtowaniu jego życia religijnego - sakramentalia i sakramenty, formy kultu związane z rokiem jubileuszowym, rokiem liturgicznym czy czcią oddawaną Różańcowej Matce Bożej, odmawianie różańca. Ponadto na drodze swojego komplementarnego rozwoju człowiek odwołujący się do samostanowienia, samoświadomości i samodzielności może stymulować proces samokształcenia oraz samowychowania i zmierzać do pełnej samorealizacji.

* Kursywą oznaczono hasła encyklopedyczne tomu XVII